Nederlandse kaas is wereldwijd bekend en gewaardeerd om zijn kwaliteit, smaak en traditie. Van de iconische Gouda en Edam tot minder bekende specialiteiten, de Nederlandse kaascultuur is rijk en divers. In dit artikel ontdekken we de geschiedenis van kaasproductie in Nederland, de verschillende soorten Nederlandse kaas, de traditionele kaasmarkten en hoe je als bezoeker het beste van deze smaakvolle erfenis kunt ervaren.

De Geschiedenis van de Nederlandse Kaascultuur

De Nederlandse traditie van kaas maken gaat meer dan 2000 jaar terug. Al in de Romeinse tijd werd er melk tot kaas verwerkt in de lage landen. De unieke geografie van Nederland, met zijn vruchtbare weilanden en overvloed aan water, creëerde perfecte omstandigheden voor melkveehouderij.

In de Middeleeuwen werden de eerste kaasmarkten opgericht, waardoor Nederlandse kaas een belangrijk handelsproduct werd. In de Gouden Eeuw (17e eeuw) werd kaas een van de belangrijkste exportproducten van Nederland, wat leidde tot rijkdom en internationale erkenning.

De combinatie van ervaring, innovatie en kwaliteitscontrole heeft ervoor gezorgd dat Nederland vandaag de dag nog steeds een van 's werelds grootste kaasexporteurs is, met een export van meer dan 900 miljoen kilo kaas per jaar.

Belangrijkste Nederlandse Kaassoorten

1. Gouda

De meest bekende Nederlandse kaas, genoemd naar de stad Gouda waar deze traditioneel werd verhandeld. Gouda kaas wordt gemaakt van koemelk en heeft een mild, romig en soms nootachtig karakter. De smaak wordt sterker naarmate de kaas langer rijpt, van jong (4 weken) tot zeer oud (meer dan 1 jaar). De traditionele Gouda's worden nog steeds handgemaakt op boerderijen, onder de naam "boerenkaas".

2. Edam

Herkenbaar aan zijn ronde vorm en rode paraffine coating, is Edam iets minder vettig dan Gouda, met een mild, licht zoute smaak. Deze kaas werd populair omdat hij goed bewaart en niet bederft tijdens lange zeereizen, wat hem ideaal maakte voor export in de 17e en 18e eeuw.

3. Leidse Kaas (Leiden)

Een magere, harde kaas gemaakt van deels afgeroomde melk en gekruid met komijnzaad. De karakteristieke rode stempel op deze kaas is een garantie van authenticiteit.

4. Maasdammer

Herkenbaar aan de grote gaten, heeft deze kaas een nootachtige, zoete smaak vergelijkbaar met Emmentaler. Het is een relatief nieuwe ontwikkeling in de Nederlandse kaastraditie, ontstaan in de jaren '80.

5. Schapenkaas en Geitenkaas

Deze worden steeds populairder en zijn vaak biologisch geproduceerd. Ze bieden een alternatief voor mensen die geen koemelk verdragen of op zoek zijn naar een andere smaakervaring.

Traditionele Kaasmarkten

De kaasmarkten zijn een fascinerend onderdeel van het Nederlandse culturele erfgoed. Hoewel ze tegenwoordig vooral een toeristische attractie zijn, bieden ze een unieke blik op de traditionele handel in kaas.

De Kaasmarkt van Alkmaar

De meest bekende kaasmarkt van Nederland wordt elke vrijdagochtend (april tot september) gehouden op het Waagplein in Alkmaar. Hier kun je het spectaculaire 'kaas dragen' zien, waarbij kaasdragers in traditionele witte kleding en kleurrijke hoeden kazen verplaatsen op berries (speciale draagbaren). Het handklappen en de prijsonderhandelingen zijn fascinerende tradities om te aanschouwen.

Andere Traditionele Kaasmarkten

Naast Alkmaar hebben ook Gouda, Edam en Woerden historische kaasmarkten die tijdens het zomerseizoen actief zijn:

• Gouda: Elke donderdag van april tot augustus
• Edam: Woensdagochtend in juli en augustus
• Woerden: Elke zaterdag, het hele jaar door

Kaas in de Nederlandse Keuken

Kaas is een fundamenteel onderdeel van de Nederlandse eetcultuur. Het Nederlandse ontbijt en lunch bestaan vaak uit boterhammen met kaas. Daarnaast zijn er veel traditionele gerechten waarin kaas een hoofdrol speelt:

Traditionele Kaasgerechten

• Kaassoufflé: Een gefrituurde snack gevuld met gesmolten kaas
• Kaasfondue: Gesmolten kaas met brood en groenten
• Kaaskroketten: Gefrituurde kroketten gevuld met een romige kaassaus
• Kaasbroodjes: Broodjes gevuld met kaas, vaak geserveerd bij de koffie
• Kaasstengels: Gefrituurde stengels bladerdeeg met kaas

Kaas Proeven: Tips voor Bezoekers

Voor iedereen die Nederland bezoekt, is het proeven van echte Nederlandse kaas een must. Hier zijn enkele tips om het meeste uit je kaas-ervaring te halen:

Waar Proeven?

• Kaasspeciaalzaken: In elke stad vind je gespecialiseerde kaaswinkels waar je kunt proeven voordat je koopt
• Kaasboerderijen: Veel boerderijen, vooral in regio's als Noord-Holland en het Groene Hart, bieden rondleidingen en proeverijen aan
• Kaasmusea: In Amsterdam, Alkmaar en Gouda zijn er musea gewijd aan kaas, vaak met proeverijen
• Lokale markten: De wekelijkse markten in Nederlandse steden hebben vaak kaasstallen waar je kunt proeven

Proeftips

1. Begin met mildere kazen (jong) en werk door naar sterkere (oud)
2. Proef bij voorkeur op kamertemperatuur voor de beste smaakervaring
3. Let op de textuur: naarmate kaas ouder wordt, wordt hij droger en brokkelig
4. Combineer met traditionele begeleiders zoals mosterd, stroop of verse vruchten
5. Drink een goed glas rode wijn of Nederlands bier bij je kaasproeverij

Kaas als Souvenir

Nederlandse kaas is een populair souvenir voor toeristen. Als je kaas mee naar huis wilt nemen, houd dan rekening met het volgende:

• Veel kaaswinkels bieden vacuümverpakte kaas aan die enkele weken houdbaar is
• Voor internationale reizen, vooral buiten de EU, kunnen er beperkingen zijn op het importeren van zuivelproducten - controleer de regels van je thuisland
• Belegen en oude kazen reizen beter dan jonge kazen
• Overweeg om in plaats van hele kazen, kleinere stukken van verschillende soorten te kopen om thuis een proeverij te houden